به گزارش روش سئو، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در یک سخنرانی علمی به مشکلات سیاست های علمی و فناوری در ایران پرداخت و اظهار داشت: یکی از اشکالات ما اینست که ما در ایران سندهای سیاستی علمی مختلفی داریم ولی این اسناد ابزار سیاستی نیستند و نتوانسته اند منجر به تغییر و تحول در زیست دانشگاهی شوند.
به گزارش روش سئو به نقل از ایسنا، دکتر رضا حسان در سخنرانی با مبحث «سیاست های علم و فناوری؛ گذشته و آینده»، به مطالعات انجام شده در ایرانداک در سالهای گذشته اشاره نمود و اظهار داشت: در سالهای اخیر مطالعاتی در مورد نگاههای جدید در سیاستگذاری علم و فناوری، تأمین مالی پژوهش، سیستم ارتقای اعضای هیئت علمی و تحقیق و توسعه در قسمت خصوصی انجام شده است که در این سخنرانی، خلاصه ای از آنها عرضه می شود.
وی ضمن اشاره به اقتصاد دانش بنیان و تغییر در سیاست های علم و فناوری در کشور، خاطرنشان کرد: در ایران هنوز این رویکردها در عمل مورد توجه قرار نگرفته و بیشتر مباحث به صورت علمی و انتزاعی مورد بحث قرار گرفته است.
این دانش آموخته دکتری تخصصی سیاستگذاری در مورد اقداماتی که در دنیا برای تغییر در سیاست های علم و فناوری انجام شده، توضیح داد: کاری که در دنیا انجام شد، این بود که سیستم های آموزش عالی و پژوهش در سیاست های کلان اقتصادی برای تحریک نوسازی و فناوری ادغام شده اند. همینطور روابط دانشگاه وجامعه هم تغییر یافته است و بر پاسخگویی نیازهای جامعه توسط دانشگاه ها و سایر مراکز تحقیقاتی تاکید گردیده است.
وی اضافه کرد: در دنیا مشارکت دولت و بخش خصوصی هم بعنوان مکانیسمی کلیدی برای ایجاد پیوند بین اقتصاد، آموزش عالی و پژوهش انجام شده است. در کشور ما نگاه دولتی در آموزش عالی غالب بوده است. علیرغم این که دانشگاه های خصوصی مثل دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی ایجاد شده، ولی نتایجی که در کتاب ها برای بخش خصوصی عنوان شده، اتفاق نیفتاده است.
حسان به اهمیت توجه به سیستم نوآوری اشاره نمود و اظهار داشت: ما این سیستم را باید بشناسیم و به مباحث تجاری سازی و… توجه داشته باشیم و ضروریست که همه این ها را به صورت سیستم ببینیم.
در سیاستگذاری علم و فناوری گرفتار تعدد قوانین و کنش گران هستیم
وی در مورد قوانین مختلفی که در چند دهه گذشته برای علم و فناوری تصویب شده است، اظهار داشت: در سالهای گذشته قوانین مختلفی مثل تشکیل ستاد توسعه فناوری نانو، ستاد توسعه زیست فناوری و تشکیل شورایعالی عتف تصویب شده، ولی این قوانین موردی بوده اند. شاید در همان زمان ایده ای داشته؛ ولی با قوانین قبلی انسجامی نداشته و اشتراکی بین این سیاست ها و قوانین وجود ندارد؛ حتی گاهی خودشان یکدیگر را نقض می کنند. همینطور ما در سیاست گذاری علم و فناوری هم گرفتار تعدد در کنش گران هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) اظهار نمود: ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که باید تمایز بین هدف سیاستی و ابزار سیاستی مشخص باشد. اسناد مختلفی در سالهای گذشته تهیه شده؛ ولی در روزمره دانشگاه و زیست دانشگاهی تغییری ایجاد نکرده و نتوانسته تحولی ایجاد نماید. یکی از علل آن اینست که برمی گردد به اینکه هدف سیاستی یا ابزار سیاستی معلوم نیست.
سندهای سیاستی در کشور ما ابزار سیاستی نیستند
وی خاطرنشان کرد: هر سند سیاستی، مجموعه ای از اهداف و ابزارها است. ما در ایران سندهای سیاستی علمی مختلفی داریم، ولی این اسناد ابزار سیاستی نیستند. ابزارهای سیاستی می توانند رفتارها را تغییر دهند، ولی ابزارهای سیاستی ما در جهت اهداف طراحی نشده اند. ابزار سیاستی وسیله ای است که رفتار کنش گران را تحت تأثیر قرار می دهد؛ مثل مالیات، حمایت های مالی مانند وام و… ازاین رو طراحی ابزارهای مناسب برای رسیدن به اهداف سیاستی بسیار مهم هستند.
حسان به ابزارهای سیاستی پشتیبانی از پژوهش بخش عمومی اشاره نمود و اظهار داشت: باید به نگاهی که دنیا برای حل نیازهای جامعه در پیش گرفته، توجه داشت. نمی توان مشکلات را با دستور و آئین نامه اصلاح کرد، باید تمهیداتی ایجاد کرد. ابزارهای سیاستی پشتیبانی از پژوهش، تأمین مالی پژوهش، سیستم ارتقای اعضای هیئت علمی و ساختار سازمانی هستند.
وی در مورد تاریخچه تأمین مالی پژوهش در ایران، اظهار داشت: تقریبا از سال ۱۳۵۳ شورای پژوهش علمی کشور ایجاد می شود. این شورا پس از انقلاب بوده، از سال ۶۸ تاثیراتی در ساختارش ایجاد می شود و سال ۸۲ تبدیل به شورایعالی عتف می شود.
وی اضافه کرد: گرنت ها، تأمین مالی عمومی بودجه سالانه دستگاه ها، بودجه دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و ستادهای توسعه فناوری از دیگر روش های تأمین مالی پژوهش در ایران هستند. البته از نظر گرنت، ما در ایران بسیار ضعیف هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) تصریح کرد: تامین مالی پژوهش در کشور ما بیشتر به صورت حجمی است، در صورتیکه در دنیا به سمت رقابتی شدن و راهبرد محوری می روند. همینطور ابزارهایی مثل پشتیبانی از محققان جوان و پشتیبانی از همکاری می تواند در جهت تأمین مالی پژوهش به کار گرفته شود و برای این کار احتیاج به قوانین جدید و آئین نامه جدید است و امیدواریم پژوهش هایی که ما انجام دادیم، بتواند به راهبردهای سیاستی تبدیل گردد.
ضعف در تشویق دانشگاهیان برای ارتباط با صنعت
وی در ادامه معرفی ابزارهای سیاستی، به سیستم ارتقای اعضای هیئت علمی اشاره نمود و اظهار داشت: یکی از ابزارهای سیاستی، تشویق دانشگاهیان به سمت صنعت و مبحث ارتباط با صنعت اعضای هیئت علمی است. در ایران آئین نامه ارتباط با صنعت اعضای هیئت علمی بسیار ضعیف است و دانشگاهیان را به سمت Joint research و تحقیقات مشترک نبرده است.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از ضعف ها در پشتیبانی از شرکتهای زایشی است. این شرکت ها با شرکتهای دانش بنیان اشتباه گرفته می شوند. این شرکت ها از دل دانشگاه بیرون می آیند و ارتباط خودشان را با دانشگاه ها حفظ می کنند. ولی سیستم ارتقای اعضای هیئت علمی شرکتهای زایشی را حمایت و تشویق نمی نماید. به صورتی که امتیاز نوشتن حدود ۳ مقاله، با راه اندازی این شرکت ها برابر است. همینطور در ارتقای اعضای هیئت علمی تفاوتی بین پژوهش های با TRL بالا و TRL پایین وجود ندارد.
حسان یکی دیگر از ابزارهای سیاستی را ساختار سازمانی عنوان نمود و اظهار داشت: یکی از اصلی ترین ابزارهای دولت برای جهت دهی و تشویق، ساختار سازمانی است. در کشور ما ساختار سازمانی ثبات نسبی داشته و همین چابکی را از دانشگاه گرفته است. هم اکنون ساختاری که در دانشگاه و پژوهشگاه است، ساختار صُلبی است و تغییر پیدا نمی نماید. در صورتیکه در دنیا به سمت حل مشکلات جامعه است، ولی در ساختار ما مکانیسمی برای اصلاح دیده نشده است.
وی با بیان مثالی اظهار داشت: رشته ها و گروه ها در دانشگاه ها و پژوهشگاه های ما دارای تنیدگی هستند. حتی رشته هایی که از آنها استقبال خوبی نمی شود و دانشجویان آن در بازار کار موفق نیستند و… را نمی توانیم حذف کنیم؛ چون ماهیت آن گروه در دانشگاه، با این رشته تنیده شده است و افرادی را به خاطر این رشته استخدام کرده ایم و نمی توانیم آن رشته را حذف نماییم.
مشکل پژوهش های کوتاه مدت و فردی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) درباره یکی از ضعف های ساختار پژوهش، اظهار داشت: یکی از این ضعف ها در کشور ما اینست که پژوهش ها به سمت پژوهش های کوتاه مدت و فردی رفته اند. هم اکنون در شرایطی هستیم که حتی برخی اساتید دانشجویان خویش را در یک مبحث متمرکز نمی کنند. پیشنهاداتی مطرح شده که از هسته های پژوهشی حمایت شود و هسته هایی که برنامه محور هستند، مورد حمایت قرار بگیرند. هم اکنون هم میتوان هسته پژوهشی طراحی کرد، ولی چون ساختار از این مورد حمایت نمی کند، کار دشوار می باشد.
وی در مورد تأمین مالی پژوهش در قسمت خصوصی، اظهار داشت: اغلب حمایت ها و تأمین مالی پژوهش در ایران دولتی است. در حالیکه در دنیا روند اینست که میزان هزینه کرد تحقیق و توسعه صنعت بالاتر از دولت شده است. ازاین رو دولت باید تشویق کند که صنعت به سمت تحقیق و توسعه برود. دولت می تواند با ابزارهای مالیاتی، مجموعه قوانین و… از ظرفیت بخش خصوصی برای پشتیبانی از تأمین مالی پژوهش استفاده نماید.
حسان ضمن اشاره به انواع ابزارهای سیاستی پشتیبانی از تحقیق و توسعه، اظهار داشت: کسر فوق العاده هزینه، اعتبار مالیاتی، معافیت حقوق کارکنان تحقیق و توسعه، استهلاک تسریع شده، معافیت مالیات بر درآمد؛ همینطور تأمین مالی و گرنت های دولتی، وام، یارانه سود و گارانتی وام، همینطور خرید دولتی پیش تجاری، معافیت تعرفه گمرکی، تخفیف بیمه کارکنان تحقیق و توسعه و مشارکت عمومی و خصوصی برای آینده؛ انواع ابزارهای مالیاتی برای پشتیبانی از تحقیق و توسعه در قسمت خصوصی هستند که دولت می تواند از آنها استفاده نماید.
وی در انتها تصریح کرد: در کشور ما حتی تعریف شرکتهای دانش بنیان هم گرفتار ایراد است. قوانین موجود در این حوزه شاید برای ۱۵ سال پیش خوب بوده؛ ولی برای هم اکنون مناسب نمی باشد. هم اکنون خیلی از پارک های علم و فناوری، ورودی ندارند؛ چون بخش پژوهش دانشگاه ها گرفتار ایراداتی است.
منبع: howtoseo.ir
