روش سئو: نتایج بررسی سالنامه مهاجرت ایران ۱۴۰۱ نشان میدهد الگوهای مهاجرت ایرانیها در آینده شاهد تغییرات گسترده ای خواهد بود و کشورهای منطقه خاورمیانه، به سبب نزدیکی جغرافیایی و تا حدودی فرهنگی، یکی از قطب های اصلی جذب کننده مهاجران ایرانی خواهند بود و در این بین عربستان و امارات به عنوان قطب های جدید علم و فناوری، تبدیل به دو گزینه اصلی برای جذب نیروی انسانی کشور خواهند شد.
به گزارش روش سئو به نقل از ایسنا، بیشتر کشورهای دنیا رصد مهاجرت ها را در دستور کار دارند تا با بررسی آمارهای ورودی و خروجی ها، اطلاعات کاملی از وضعیت مهاجرت افراد اثرگذار جامعه داشته باشند. بر طبق این داده ها است که سیاستگذاران برای ایجاد زیر ساخت های مؤثر برای نگهداشت جامعه نخبگانی در کشور خود، برنامه ریزی می کنند.
بر طبق این اهداف بوده است که رصدخانه مهاجرت ایران به عنوان نخستین نهاد پژوهشی کشور در حوزه تحلیل داده های مهاجرتی از سال ۱۳۹۷ با همکاری معاونت علمی و فناوری وقت ذیل پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف افتتاح شد.
رصدخانه مهاجرت ایران، یک نهاد پژوهشی در بستر پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف است که با هدف رصد، پایش و تحلیل وضعیت مهاجرت به ایران و یا از ایران به خارج تاسیس شده است.
بر این اساس است که این مرکز بر پایه داده هایی از منابعی چون انستیتوی آمار یونسکو (IS)، داده های مؤسسه آموزش بین المللی (Education International of Institute) مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و پیمایش های رصدخانه مهاجرت ایران مبادرت به ارائه آمارهایی در زمینه هایی چون “شمارش جمعیت مهاجران ایرانی در جهان برمبنای آمار سرشماری کشورها، “طرح های آمارگیری از نیروی کار” و “آمارهای ثبتی مهاجرت” می کند.
در این جهت درگاه داده های مهاجرت ایران (داما) پروژه ای است که توسط رصدخانه مهاجرت ایران با هدف ارایه داده های مهاجرت در چهار دسته عمده “مهاجرت اقتصادی و نیروی کار”، “تحرک دانشجویی”، “پناهندگان” و “پناهندگی و مهاجرت بازگشت” به راه افتاده است.
آمارهای مهم مهاجرتی
طبق نتایج سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱، سیر مهاجرت ایرانیها در چند سال قبل در همه مقاصد اصلی مهاجران ایرانی، صعودی بوده و حالا نسبت جمعیت مهاجران ایرانی به کل جمعیت ایران، حدود ۲.۲ درصد است. بر طبق این سالنامه، تخمین های زیادی از تعداد مهاجران ایرانی وجود دارد:
۱. برمبنای آخرین گزارش بخش اجتماعی اقتصادی سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ میلادی، جمعیت ایرانیان مهاجر حدود یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر برآورد شده است؛
۲. طبق بررسی های گردآورندگان سالنامه مهاجرت ایران از تجمیع منابع آماری داخلی و بین المللی نیز تا آخر سال ۲۰۲۱ میلادی، تعداد مهاجرین ایرانی حدود ۲ میلیون و ۶۲ هزار نفر بوده است؛
۳. آخرین آمار اعلامی دبیرخانه شورای عالی ایرانیان که در سال ۲۰۲۰ میلادی ارائه شده نیز جمعیت ایرانیان مهاجر را در حدود ۴ میلیون نفر تخمین زده است. البته بگفته سالنامه مهاجرت ایران این آمار چندان قابل راستی آزمایی نیست.
طبق بررسی های سالنامه مهاجرتی ۱۴۰۱، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ میلادی، در اروپا و آمریکا بطور متوسط سالانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا اجازه اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان صادر شده بر این اساس، بدون احتساب کشور ترکیه، جریان مهاجران ایرانی به این مقاصد سالانه در حدود ۶۵ هزار نفر بوده است.
طی همین مدت جمعیت ایرانیان در مقاصد زیر، بدین سان رشد کرده است:
آمریکا ۱۱.۵ درصد
کانادا ۷۷ درصد
بریتانیا ۲.۵ درصد
نکته قابل توجه در این گزارش، حضور ترکیه در میان مقاصد اصلی مهاجران ایرانی است؛ بطوریکه جمعیت ایرانیان در این کشور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی، بیش از ۵ برابر رشد کرده است. بر اساس اعلام مرکز آمار ترکیه، جمعیت ایرانیان در ترکیه در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱۵۵ هزار نفر بوده است.
ترکیه از سال ۲۰۱۹ میلادی به مقصد مورد علاقه مهاجران ایرانی تبدیل گشته است تا جایی که جمعیت ایرانیان در ترکیه در میان سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ میلادی، بیش از جمعیت ایرانیان در اتحادیه اروپا، بریتانیا و استرالیا است.
۱۰ مقصد اول مهاجران ایرانی
به گزارش سالنامه مهاجرت ایران و برمبنای تجمیع داده های بین المللی و منابع آماری کشورهای مقصد از سال ۲۰۱۸ تا سال ۲۰۲۱ میلادی، امارات، آمریکا، کانادا، آلمان، ترکیه، بریتانیا، سوئد، استرالیا، رژیم اشغالگر قدس و کویت ۱۰ کشور اول میزبان بیشترین جمعیت مهاجران ایرانی هستند.
طبق آمار OECD، در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۴ کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه، میزبان بیشترین تعداد مهاجران ایرانی بوده اند و آلمان نخستین مقصد ایرانیها برای مهاجرت به اروپا شمرده می شود.
در عین حال، بررسی های رصدخانه مهاجرت ایران در حوزه مهاجرت های اجباری، پناهجویی و پناهندگی نیز نشان داده که همچون سال ۲۰۲۰ میلادی، کشورهای ترکیه، آلمان، بریتانیا و ایرلند شمالی، عراق و آمریکا ۵ مقصد اصلی اتباع ایرانی در وضعیت پناهجویی در سال ۲۰۲۱ میلادی بوده اند.
منظور از وضعیت پناهجویی فردی است که درخواست پناهندگی داده، اما این درخواست هنوز قبول نشده است. در شاخص پناهندگی نیز در سال ۲۰۲۱ میلادی، آلمان، بریتانیا و ایرلند شمالی، استرالیا، سوئد و اتریش، ۵ کشور اول میزبان اتباع ایرانی در وضعیت پناهندگی بودند. منظور از پناهنده فردی است که با درخواست پناهندگی وی موافقت شده است.
سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ همین طور نشان می دهد، کانادا، آلمان، آمریکا، ترکیه، ایتالیا، مجارستان، روسیه، بریتانیا، استرالیا و فرانسه برمبنای داده های ملی این کشورها در بازه سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ میلادی، ۱۰ مقصد اول دانشجویان ایرانی بوده اند. البته بر اساس گزارش یونسکو در سال ۲۰۲۰ میلادی ترتیب این کشورها متفاوت می باشد و به ترتیب آمریکا، آلمان، ترکیه، کانادا، ایتالیا، مجارستان، استرالیا، روسیه، فرانسه و بریتانیا ۱۰ مقصد اول دانشجویان ایرانی در سال ۲۰۲۰ میلادی بوده اند.
دلایل مهاجرت ایرانیان
بنا بر اعلام سالنامه مهاجرت ۱۴۰۱ عمده ترین دلیلهای مهاجرت ایرانیان به این شرح است:
ردیف دلیلهای مهاجرت ۱ شیوه حکمرانی ۲ وجود فساد نهادینه شده در کشور ۳ دستیابی به رفاه و امنیت بیشتر ۴ وجود تبعیض های حرفه ای و اجتماعی ۵ کیفیت زندگی بهتر در خارج از کشور ۶ نوسان قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی ۷ شرایط تحریم ۸ سطح حقوق و دستمزد ۹ بی ثباتی اقتصادی کشور طبق بررسی های کارشناسان سالنامه مهاجرت ایران ۱۴۰۱، الگوهای مهاجرت ایرانیها در آینده شاهد تغییرات گسترده ای خواهد بود و کشورهای منطقه خاورمیانه، به سبب نزدیکی جغرافیایی و تا حدودی فرهنگی، یکی از قطب های اصلی جذب کننده مهاجران ایرانی خواهد بود.
در این بین عربستان و امارات به عنوان قطب های جدید علم و فناوری، دو گزینه اصلی برای جذب نیروی انسانی کشور خواهند بود. این کشورها برای تحقق اهداف توسعه شهری خود، نیازمند جذب متخصصان و مستعدان مختلف از سراسر جهان هستند و با ارائه تسهیلات جذاب اهتمام در جذب نیروهای مستعد، نوآور و خلاق دارند.
حواشی برای یک نهاد رصدگر با اهمیت ترین پدیده اجتماعی
با وجود آنکه رصدخانه مهاجرت ایران هر ساله در فضای نبود آمارهای منسجم و یکپارچه مبادرت به جمع آوری آمارهای مربوط به مهاجرت می کند، از طرف تعدادی از رسانه ها خبر ممنوع المصاحبه شدن دکتر بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران منتشر گردید.
این در حالیست که روح الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهوری در پاسخ به شبهه ممنوع المصاحبه بودن مدیر رصدخانه مهاجرت ایران اظهار داشت: من نمی دانم این ممنوع المصاحبه شدن را چه کسی انجام داده و چرا چنین موضوعی مطرح گردیده است، اما باید توجه داشت که رصدخانه مهاجرت ایران، به عنوان یک پژوهشکده تخصصی در زمینه مهاجرت، برمبنای داده ها و اطلاعات آماری، فقط نتایج مطالعات و تحقیقات در این عرصه را بیان می کند. باید آگاه بود که نتایج پژوهشی این رصدخانه، در قالب و جایگاه خودش مورد توجه قرار بگیرد و به عنوان یک آمار از یک نهاد دولتی یا حاکمیتی تلقی نشود.
وی با تاکید اینکه باید اطلاعات صحیح در زمینه مهاجرت ارائه شود، اضافه کرد: رصدخانه مهاجرت ایران یک پژوهشکده ذیل دانشگاه صنعتی شریف است که پژوهش هایی را در زمینه مهاجرت انجام می دهد. گزارش ها و نتایج این رصدخانه، در حقیقت نتایج تحقیقات هستند و خود رصدخانه مهاجرت نیز به خوبی نسبت به ماموریت، نقش و جایگاه خود آگاه است.
دهقانی فیروزآبادی با تأکید بر این که این مؤسسه به آمارهای رسمی درباب گذرنامه ها و مدارک دانشگاهی و ورودی ها و خروجی ها دسترسی ندارد، افزود: در چنین شرایطی داده های ارائه شده از طرف این رصدخانه شفاف نیست و همانطور که این رصدخانه اعلام نموده، آمارهای این رصدخانه رسمی نیست.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهوری با اشاره به اینکه رییس این رصدخانه ممنوع المصاحبه نیست، اشاره کرد: تاکید بر این است که داده های غلط به مردم ارائه نشود.
وی با تأکید بر این که پدیده مهاجرت در کشور وجود دارد و قابل کتمان نیست، افزود: وجود این پدیده ناشی از سیاست گذاری ها، عدم توجه به زیرساخت ها و عدم ایجاد منابع جدید است.
در صورتیکه کشور همچنان با پدیده مهاجرت مواجه می باشد، ارائه اخباری از ممنوع المصاحبه شدن مدیر رصدخانه مهاجرت نمی تواند از رنگ و لعاب پدیده مهاجرت نخبگان کشور کاهش دهد و حتی اینگونه بنظر می رسد که ارائه همین آمارهای بی رمق می تواند نمایی کلی از وضعیت خروج نخبگان از کشور عرضه نماید و بهتر است بجای پاک کردن مساله به ریشه یابی مهاجرت ها و ارائه راهکارهای روشن برای نگهداشت آنها در کشور پرداخت.
دراین زمینه پیشنهاد می شود که سایر نهادهای کشور همچون سازمان آمار ایران، وزارت امور خارجه، وزارت علوم و سازمان امور دانشجویان به این رصدخانه بپیوندند تا با ارائه آمارهای روشن و شفاف، اطلاعات مربوط به خروج نخبگان و جذب دانشجویان بین المللی، تصویری شفاف و شیشه وار از زمینه های نگهداشت نخبگان ایجاد کنند.
نخبگان، دانشجویان، کارآفرینان صاحبان ایده و نوآوری و همه مردم، سرمایه های کشور هستند و رفتن هر یک از آنها، به مفهوم مشکل تر شدن مسیر پُر شیب توسعه خواهد بود.
