به گزارش روش سئو، سهم عوامل طبیعی در خشک شدن دریاچه ارومیه ۳۱ درصد و سهم عوامل انسانی ۶۹ درصد است که شامل توسعه کشاورزی و راه اندازی سدها و افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی می شود و امروز دریاچه ارومیه با ما سخن می گوید و با خشک شدن خود فریاد می زند که اگر این دریاچه شور خشک شود، جبران خسارات در ارتباط با ریزگردهای نمکی که از بستر آن به هوا بر می خیزند، خیلی سخت تر و سنگین تر از تأمین آب مورد نیاز دریاچه خواهد بود.
به گزارش روش سئو به نقل از ایسنا، در روزگار خوشی دریاچه ارومیه، عنوان ششمین دریاچه آب شور جهان، بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگترین دریاچه ایران را با خود یدک می کشید و یکی از جاذبه های طبیعی کشور به شمار می رفت. این دریاچه با داشتن بیشتر از یکصد جزیره کوچک صخره ای محل توقف پرندگان مهاجر همچون فلامینگو، پلیکان، کفچه نوک، اکراس، لک لک، اردک پیسه، نوک خنجری٬ چوب پا و مرغ نوروزی بود و سالانه صدها توریست را به خود جلب می کرد.
حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر است و “زرینه رود”، “سیمینه رود” و “آجی چای” (تلخه رود) ورودی های اصلی آب به دریاچه ارومیه است. این حوضه با داشتن دشت هایی مانند دشت ارومیه، تبریز، آذرشهر، بوکان، بناب، میاندوآب، مهاباد، نقده، سلماس، پیرانشهر و اشنویه، یکی از کانون های پرارزش فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به حساب می آید.
اما حالا دریاچه ارومیه روزگار ناخوشی را سپری می کند و نفس هایش به شماره افتاده است، چون ما افراط در برداشت از آبخوان های حوضه داشتیم! البته دستکاری ما در طبیعت دریاچه، سوء مدیریت، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی و کشاورزی غیر علمی و آب بر در این بی حالی بی تأثیر نبوده است.
مهندس علی حاجی مرادی، کارشناس ارشد حوزه آب دانشگاه صنعتی شریف و مسئول واحد فنی ستاد احیای دریاچه ارومیه اعتقاد دارد سهم عوامل طبیعی در خشک شدن دریاچه ارومیه ۳۱ درصد است که شامل کاهش ۱۸ درصدی بارش و افزایش ۱.۵ درجه ای دما در دو دهه اخیر نسبت به دوره دراز مدت است و سهم عوامل انسانی ۶۹ درصد است که شامل توسعه کشاورزی و راه اندازی سدها و افزایش برداشت از منابع آب زیر زمینی می شود.
وی چنین ادامه می دهد: بر مبنای شاخص تنش آبی (نسبت کل مصارف آب به منابع آب تجدیدپذیر)، مصرف کمتر از ۲۰ درصد منابع آبی، “مصرف ایمن” و مصرف ۲۰ تا ۴۰ درصد منابع بعنوان مصرف “قابل قبول” تعریف می شود و در صورتیکه میزان مصرف بیشتر از ۴۰ درصد از منابع آبی باشد، مصرف “بسیار پرخطر” خواهد بود. این در شرایطی است که کل پتانسیل آب تجدیدپذیر این حوضه ۷۱۳۶ میلیون متر مکعب و کل مصرف منابع آبی این حوضه آبریز ۵۲۸۹ میلیون متر مکعب ارزیابی شده است.
این محقق حوزه آب دانشگاه شریف، میزان مصارف آب حوضه آبریز ارومیه برای بخش کشاورزی را ۴۶۹۹ میلیون متر مکعب و مصارف شرب، بهداشت و صنعت این حوضه را ۵۸۸ میلیون متر مکعب عنوان نمود و اظهار داشت: بر مبنای برآوردها کل مصرف منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سال ۹۳ حدود ۷۴ درصد از کل پتانسیل آب تجدیدپذیر این حوضه بوده است.
وی به روند توسعه کشاورزی در سطح حوزه آبخیز دریاچه ارومیه در میان سالهای ۷۳ تا ۹۹ اشاره کرده و یادآور می شود: غلات (گندم و جو)، نباتات علوفه ای (یونجه و ذرت)، حبوبات، دانه های روغنی، چغندرقند، جالیزی (سبزی و پیاز)، سیب زمینی و باغات همچون فعالیتهای کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه بوده است که بیشترین میزان مصرف آب در بخش نباتات علوفه ای، چغندر قند و باغات بوده است.
روند خشک شدن ارومیه
تراز ارومیه در سال ۱۳۷۴ به ۱۲۷۸.۵ متر و در سال ۸۴ به ۱۲۷۴ متر رسید و این میزان در سال ۹۴ به ۱۲۷۱ متر اعلام گردید که نسبت به آبان سال ۱۳۹۳، حدود ۴۰ سانتی متر کاهش نشان می داد و شرایط کنونی این دریاچه بگونه ای پیش رفته است که نسبت به نابودی دریاچه ارومیه ابراز نگرانی شده، بگونه ای که دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام نمود خشک شدن این دریاچه نابودی آذربایجان را به دنبال دارد.
تغییرات افت تراز آب دریاچه ارومیه از سال ۹۳ تا ۹۹ به دنبال اقدامات ستاد احیای این دریاچه و مصوبات دولت کاهش پیدا کرد، ولی به قول کارشناسان بنا به علل متعدد، میزان افت تراز آب این دریاچه هم اکنون از الگوهای سال ۸۳ تبعیت می کند و شاهد کاهش تراز آب هستیم.
خشکسالی، راه اندازی بزرگراه بر روی دریاچه و استفاده بی رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه و همینطور بارش کم برف و باران در سالهای اخیر از علل خشک شدن این دریاچه ذکر شده است، ولی نتایج تحقیقی توسط چند تن از محققان در آمریکای شمالی نشان داده است خشکسالی تنها سبب کاهش ۵ درصدی بارش در حوضه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی چون اجرای پروژه های جاه طلبانه توسعه اقتصادی-آبی به همراه ساخت بزرگراه ۱۵ کیلومتری بر روی دریاچه سبب شده که وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی شود.
گزارش انتشار یافته از غلامرضا کریم زاده، عضو کمیته مدیریت بحران سازمان نقشه برداری کشور، هم نشان داده است که تراز این دریاچه در ابتدای دهە ۷۰ به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد، به صورتی که در سال ۱۳۷۴ تراز دریاچه به ۱۲۷۸.۵ متر رسید. اما بعد از آن، تراز این دریاچه بنا به علل مختلف همچون کاهش بارندگی و میزان آب های ورودی به تدریج و به آرامی رو به کاهش گذاشت و طی مدت ۳ سال حدود یک متر از تراز آن کاسته شد. از سال ۱۳۷۷ روند کاهش آب این دریاچه با سرعت و شتاب بیشتری ادامه یافت، به صورتی که طی چهار سال متوالی ۳.۵ متر دیگر از تراز آب آن کم شد و تراز دریاچه در تابستان ۱۳۸۱ به مقدار ۱۲۷۴ متر رسید.
بعد از آن، شیب کاهش تراز دریاچه ملایم و آرام تر شد و در سال ۱۳۹۴ تراز آب آن به ۱۲۷۱ متر یعنی ۷.۵ متر پایین تر از تراز سال ۱۳۷۴ رسید. این تراز تقریبا تا آخر سال ۱۳۹۷ حفظ شد.
خشک شدن بخش های وسیعی از دریاچه ارومیه بخصوص بخش جنوبی آن در تصاویر ماهواره ای دریافت شده در ارتباط با سالهای ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ به وضوح نمایان است. اما از اسفند ماه ۱۳۹۷ و همینطور بهار ۱۳۹۸ به علت افزایش بارندگی و آب های ورودی به دریاچه، تراز دریاچه ارومیه با سرعت بالایی افزوده شد و در خرداد ماه از تراز ۱۲۷۲ متر عبور کرد. این تراز با حدود ۱۰ سانتی متر کاهش تقریبا تا آخر بهار ۱۳۹۹ حفظ شد اما به علت کاهش نزولات جوی و افزایش تبخیر بار دیگر سیر نزولی گرفت و در پایان تابستان ۱۳۹۹ به مقدار ۱۲۷۱.۵ متر رسید.
به عبارت دیگر با کاهش بارش ها و عدم تأمین حق آبه ها، دریاچه به نقطه اول خود برگشت.
تراز دریاچه ارومیه در شهریورماه سالجاری نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۹ سانتی متر کاهش داشته و با میانگین دراز مدت هم ۴.۳۰ متر فاصله دارد. همینطور بر مبنای آمارها حجم آبی آن هم نسبت به مدت مشابه سال قبل با ۱.۴۵ میلیارد متر مکعب کاهش به ۱.۴۱ میلیارد متر مکعب رسیده است.
بر مبنای آمارهای اعلام شده از جانب مسؤولان، در بیشتر از ۲ دهه گذشته هر سال به صورت متوسط ۴۰ سانتی متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و ۹۵ درصد آب این دریاچه خشک شده است.
علاج بخشی ارومیه
در حال حاضر سطح تراز آب دریاچه ارومیه به اندازه ای کاسته شده است که کفه نمکی آن آشکار شده و به کانون ریزگردهای نمکی و رسوبی تبدیل گشته است و این چنین است که “دریاچه ارومیه” با ما حرف می زند که نتیجه هر آنچه که کرده ایم، امروز دریافت می نماییم. او به ما می گوید که اگر این دریاچه شور خشک شود، جبران خسارات در ارتباط با ریزگردهای نمکی که از بستر آن به هوا بر می خیزند، خیلی سخت تر و سنگین تر از تأمین آب مورد نیاز دریاچه خواهد بود.
به اعتقاد محققان زمین شناسی دریایی تنها راه علاج و درمان این دریاچه اعتماد به محققان و دانشمندان این حوزه و اجرای طرح های فناورانه است. آنها اعتقاد دارند که عمق دریاچه ارومیه با رسوبات نمکی پر شده است و برای نجات آنها باید نیاز آبی آن تامین گردد که با عنایت به شرایط خشکسالی کشور، امکان این امر محال به نظر می رسد؛ ازاین رو آنها پیشنهاد می دهند که پیش از هر اقدامی باید به حفظ وضعیت موجود دریاچه همت گمارده شود.
آنها گام بعد را تدوین سناریوهای مختلف برای هر یک از شرایط دریاچه (شرایط بارش های زیاد و خشکسالی) می دانند تا این سناریوها، نقشه راه پیش روی مسؤولان برای حفظ وضعیت موجود دریاچه باشند.
منبع: howtoseo.ir
